Żywienie w chorobach nerek – co jeść, czego unikać?
Choroby nerek wymagają od pacjenta szczególnej uwagi w kwestii zachowania odpowiedniej, zbilansowanej diety, która wspomoże ich pracę i jednocześnie ich nie obciąży. Spożywanie odpowiednich produktów dostosowanych do choroby jest zatem bardzo ważne. Nerki są częścią układu moczowego i pełnią funkcję naturalnego filtra, który usuwa z krwi szkodliwe substancje i wydala je z moczem.
Kluczowe jest wyeliminowanie z diety pożywienia, którego produkty przemiany nie mogą być na bieżąco usuwane z powodu uszkodzenia nerek, ponieważ ich nadmiar będzie niekorzystanie wpływał na funkcjonowanie całego organizmu prowadząc do ciężkich uszkodzeń i konieczności np. wyłonienia nefrostomii.
W zależności od choroby podstawowej nerek diety możemy podzielić na :
– dieta pełnowartościowa – stosowana w przypadku zakażeń układu moczowego czy przewlekłych nefropatii kanalikowo-śródmiąższowych, najmniej rygorystyczna z ww. wymienionych diet.
Pożywienie powinno być zbilansowane i urozmaicone, zalecane jest spożywanie produktów ze wszystkich grup żywności : produkty zbożowe (z pełnego przemiału, bogate w witaminy, sole mineralne i błonnik – szczególnie pożądany w diecie u osób ze stomią), mleczne (chude mleko i ser, zwłaszcza twarogowy, które są źródłem białka, wapnia i wit. B2), warzywa i owoce (źródło witamin i antyoksydantów), chude mięso, ryby, drób (główne źródło białka w diecie), tłuszcze roślinne.
– dieta niskobiałkowa – stosowana w przewlekłym kłębuszkowym zapaleniu nerek, nefropatii cukrzycowej, okresie wielomoczu wczesnego w ostrej niewydolności nerek czy przewlekłej niewydolności nerek.
Podczas diety konieczna jest stała kontrola ilości spożywanego białka oraz kontrolne oznaczenia stężenia elektrolitów we krwi (sód, potas, wapń, fosfor). Zależnie od stopnia zaawansowania uszkodzenia nerek białko ogranicza się do ok. 0,7g/kg m.c., zatem dzienne spożycie białka wynosi ok. 40-50 kg. Zalecane jest spożywanie jaj, mleka, twarogu, chudego mięsa i ryb, białko roślinne ogranicza się wówczas do 1/3 ogólnej ilości. Nie zaleca się warzyw strączkowych ze względu na dużą ilość białka roślinnego. Tłuszcze powinny pokryć dzienne zapotrzebowanie na poziomie ok. 1 – 1,3 g tłuszczu / kg m.c. Najlepiej podawać tłuszcze o dużej zawartości odżywczej : śmietankę, olej słonecznikowy, masło.
– dieta wysokobiałkowa – stosowana głównie w zespole nerczycowym. Zaleca się przyjmowanie ok. 1,3 – 1,5 g białka / kg m.c, zatem ok. 90-120 g/dziennie. Białko powinno w 2/3 pochodzić z produktów zwierzęcych. Zwiększone jest również zapotrzebowanie na witaminy, głównie wit. A, K, C, oraz wit. Z grupy B.
– dieta kleikowo-owocowo-mleczna – stosowana w odmiedniczkowym zapaleniu nerek, kłębuszkowym zapaleniu nerek.
Jest to dieta węglowodanowa niskoenergetyczna, podstawą są kleiki sporządzone z kaszy jęczmiennej, ryżu czy płatków owsianych. W zależności od wskazań lekarskich dietę tę można modyfikować dodatkiem cukru, masła, mleka.
– dieta ziemniaczana – stosowana w niewydolności nerek. Jest to dieta niskobiałkowa bezsolna, głównym produktem białkowym są ziemniaki (średnie spożycie dzienne to ok. 1,5 kg), ponadto stosuje się dodatek innych warzyw, owoców i tłuszczu w postaci masła niesolonego czy oleju sojowego. Podczas stosowania tej diety konieczne jest uzupełnianie aminokwasów egzogennych (metionina) lub ketoanalogów aminokwasów (ketodieta), jak również preparaty witaminowe, jednak nie wszystkie dostępne na rynku są dozwolone w niewydolności nerek (wymaga konsultacji z lekarzem).
Należy pamiętać, że wyżej wymienione diety są dedykowane osobom wyłącznie obciążonym chorobami nerek, pozostających pod nadzorem lekarza prowadzącego, w tym naszym pacjentom z nefrostomią. Osoby zdrowe wszelkie rygorystyczne diety powinny skonsultować z dietetykiem.
W każdym rodzaju diety, niezależnie od stopnia zaawansowania choroby nerek należy ograniczyć:
– tłuszcze zwierzęce – zawierają one nasycone kwasy tłuszczowe i cholesterol. Są to smalec, boczek, tłuste wędliny, pełne mleko, śmietana, masło. Tłuszcze zwierzęce najlepiej zastępować roślinnymi, np. olej słonecznikowy, rzepakowy, sojowy.
– cukier, słodycze – oprócz węglowodanów nie zawierają one składników odżywczych, a ich nadmierne spożycie prowadzi do otyłości, miażdżycy, kamicy żółciowej, próchnicy zębów.
– sól – jeśli lekarz nie zaleci ograniczenia lub wycofania z diety, należy spożywać dziennie nie więcej niż łącznie 5g!
– alkohol – wypłukuje magnez i składniki mineralne. Pamiętajmy, że najlepszym sposobem nawodnienia jest woda, w ilości dostosowanej do masy ciała, chorób towarzyszących i stanu zdrowia. W przypadku osób obciążonych chorobowo, w okresie rekonwalescencji po zabiegach chirurgicznych, w tym m.in po zabiegu wyłonienia stomii odpowiednia ilość wody jest niezbędna.
Powyższe zalecenie zdrowej i zbilansowanej diety powinny dotyczyć każdego z nas, niezależnie od chorób towarzyszących, w tym chorób prowadzących do wyłonienia stomii (nefrostomii, ileostomii, kolostomii czy urostomii).
Dbajmy zatem o siebie i innych, szczególnie w epidemii COVID-19!
